شوش

اوايل دهه ۷۰ شمسي بود كه شهرداري شوش اقدام به ساخت مجسمه نمادين براي دعبل خراعي كرد. شهرداري نام يكي از ميادين اصلي اين شهر را نيز به ميدان دعبل خراعي تغيير داد، پس از چند ماه بدون اظهار نظر خاصي دربارهٔ دلايل بركناري مجسمه، اين اثر هنري از محل نصب برداشته شد و به محوطهُ حرم دعبل خزاعي منتقل شد.[۱۳] ميدان دعبل خراعي نيز به نامي ديگر تغيير نام داد. پس از سال‌ها كه اين مجسمه در گوشه‌اي از حياط حرم نگهداري مي‌شد، مجدد اين مجسمه را به انبار شهرداري شهر شوش منتقل كردند. پس از حدود ۲۰ سال فعالان اجتماعي شهر شوش نصب مجدد اين مجسمه را كه يكي از مولفه‌هاي هنري فرهنگي شهر بود خواستار شدند. در اين خصوص نماينده مردم شهرستان شوش در مجلس شوراي اسلامي ايران نيز در آستانه ثبت جهاني اين شهر تأكيد به نصب مجدد اين مجسمه كرد. رئيس شوراي شهر شوش و ديگر هنرمندان نيز خواستار نصب اين مجسمه در شهر شدند

يكي از بناهاي تاريخي و مذهبي شهرستان شوش، آرامگاه دعبل خزاعي است حسن بن علي معروف به دعبل خزاعي كه به شاعر اهل بيت مشهور است. گفته مي‌شود اين شاعر متولد سال ۱۳۴ هجري قمري و هم عصر چهار امام بوده است. در بخش شمالي شهر باستاني شوش، در قبرستان قديمي اين شهر و در كنار بقعه امامزاده عبدالله بن علي، آرامگاه شخصيتي واقع شده كه يكي از چهره‌هاي بزرگ فرهنگي جهان تشيع در قرون دوم و سوم هجري به شمار مي‌رود. شخصيتي كه توانست با نبوغ بي نظير خود، شيعيان را اعتلاي بيشتري بخشد. وي در روزگاري مي‌زيست كه خلفاي بني عباس ظالمانه تمام امور زندگي مردم را در دست داشتند، بيش تر اين خلفا به سرودن و شنيدن شعر، به ويژه در مدح آن‌ها اهميتي وافر مي‌دادند. شاعران زيادي در اين زمان، با سرودن شعرهايي در مدح ايشان هزاران هزار جايزه و صله دريافت مي‌كردند.

آرامگاه دانيال نبي در ساحل شرقي رودخانه شاوور، رو به روي تپه ارگ، واقع و مدفن يكي از پيامبران بني اسرائيل دانيال است كه در تورات يك كتاب با دوازده باب به او اختصاص دارد. بقعه شامل دو حياط است كه دور تا دور آنها حجره‌ها و ايوان‌هايي ساخته شده است، بقعه در انتهاي حياط دوم كه بزرگتر و وسيع تر است ساخته شده است. اين حياط از سه طرف داراي اتاق‌هايي است كه براي اقامت زوار ساخته شده است. مقبره در ضلع مقابل مربع مستطيل حياط دوم واقع و داراي مساحت كوچكي است كه دور آن را دالاني فرا گرفته است، در اين بقعه ضريحي و در زير آن مرقدي با سنگ‌هاي زرد قديمي بدون نوشته و لوح قرار دارد. در زير بقعه زيرزميني به طول و عرض ۳ در ۷ و ارتفاع ۱٫۸۰ واقع است. بناي بارگاه كه بر روي زمين واقع مي‌باشد اتاقي است كه ضريحي آهنين در آن قرار دارد. سقف محوطه بقعه كه ضريح در آن قرار دارد آينه‌كاري است و دريچه‌هاي نورگيري بر روي هشت گوش زير گنبد تعبيه شده است. بدنه گوشواره‌ها و بدنه‌هاي ديواره اتاق ضريح، گچ‌بري قديمي دارد كه روي آن را رنگ كرده‌اند. پي‌هاي بقعه قطور و قديمي اند. ورودي به محل اتاق ضريح شرقي است و ورودي به حياط نيز شرقي مي‌باشد. هشتي ورودي به بقعه ايواني است كه چهار متر عرض دارد و از دو طرف دو كفش كن بدان راه دارد و آيينه كاري شده است. دو نيم مناره كوتاه در دو طرف در ورودي و دو گلدسته بر فراز جبهه‌هاي در ورودي بنا شده است. پيشاني هشتي، مناره‌ها، گلدسته‌ها و همچنين سردر و پيشاني و اطراف ورودي حياط اول با كاشي‌هاي رنگارنگ بسيار زيبايي كاشي كاري شده است. پيشاني ضلع شرقي بناي بقعه، كاشيكاري شده و عبارت «افوض امري الي الله و من يتوكل علي‌الله» بر آن نوشته شده است. در سمت چپ جبهه ورودي نيز همين نقش تكرار شده است. اتاق ضريح به ابعاد ۷ در ۷ متر است. گنبد بارگاه دانيال پيغمبر به صورت كثير الاضلاعي شش ضلعي در ۲۵ طبقه مُضَرَس است كه بر قاعده مدور استوار شده و در سال ۱۳۳۰ هجري قمري دو گلدسته بدان افزوده شده است. گنبد نيز بعد از خرابي گنبد اصلي در سال ۱۲۸۷ هجري قمري به دست حاج ملا حسين معمار - پدر معمار سازنده گلدسته ها- ساخته شده است.

مقدسي مي‌گويد: مردم شوش و توابعش حنبلي و جبّي، و نيمي از مردم اهواز شيعه اند، حنفي بسيار نيز آنجا هست. فقيهان و پيشوايان بزرگ دارند. مردم جندي شاپور و شوشتر حنفي و شافعي هستند و در رامهرمز همه رنگ يافت مي‌شود

دانيال در باور اديان ابراهيمي يكي از پيامبران بني اسرائيل قرن هفتم پيش از ميلاد است. دانيال به زبان عبري به معناي «خدا قاضي من است» مي‌باشد. در سال ۶۰۶ پيش از ميلاد وي را به دربار بخت النصر پادشاه بابل به اسارت بردند. وي در آنجا به علوم كلدانيان و زبان مقدس واقف گرديد و در حكمت از آنان پيشي گرفت. اولين واقعه‌اي كه سبب نفوذ دانيال نبي گرديد تعبير خواب نبوكد نصر بود. بدين گونه ادعاي پيغمبري نمود و مورد توجه آن پادشاه قرار گرفت. وي به همراه عده‌اي از قوم يهود به ايران مهاجرت نمود ودر شوش ساكن شد ودر آنجا درگذشت، آرامگاه دانيال نبي در ساحل شرقي رودخانه شاوور و روبروي تپه ارگ قرار دارد و داراي گنبدي ارچين است.
دِعبِل خُزاعي (زادهٔ ۱۴۸ هـ. ق - درگذشتهٔ ۲۶۴ هـ. ق) با نام كامل ابوعلي، دعبل بن علي بن رزين بن عثمان بن عبدالله بن بديل بن ورقاء خزاعي كوفي، شاعر، اديب و عالم شيعي كه مديحه‌سرا و ذاكر فضايل اهل بيت بود.

با ساماندهي انبارهاي قلعه شوش چندين شي استثنايي منحصر به فرد كشف گرديده، اين اشياء كه تاكنون ناشناخته باقي مانده بود شامل تصوير معبد كلبه‌اي، قايق بادباني سفالي، انبوه مهر كتيبه دار و گل نوشته‌هايي به خط آغازين ايلامي است، عباس عليزاده مسئول ساماندهي قلعه شوش با اعلام اين خبر افزود: به غير از تكه‌هاي سفال و ظروف سالم سفالي، انبارهاي شوش شامل انبوهي از استخوان هايجانوري، ريز تيغه و اشياي سنگي است كه هيئت فرانسوي موفق به چاپ و نشر آنها نشده بود، عليزاده كه مدرس دانشگاه شيكاگو مي‌باشد افزود: اين يافته‌هاي جديد هم اكنون در دست پژوهشگران و دانشجويان ايراني و خارجي به منظور مطالعه و استفاده به عنوان منابع رساله كارشناسي ارشد و دكترا قرار گرفته. اين قايق يك مدل قايق بادباني سفالي مربوط به دوره ۴۴۰۰ سال پيش از ميلاد شوش است، اين شي با ارزش از حفاري‌هاي تپه آكروپل، محل سكوي بلند مذهبي شوش پيش از تاريخ به دست آمده كه كاشفان آن اين شي را بخشي از يك ظرف پنداشته بودند.

بنيامين تودلايي[و ۳۱] جزو نخستين جهانگردان اروپايي است كه به شوش سفر كرد و بدون انجام عمليات حفاري تشخيص داد كه اين منطقه همان شوشان تورات است، باستان شناسان انگليسي، كه پيشتر در حال كاوش در منطقهُ بين‌النهرين بودند به دليل هزينه بر بودن عمليات ترجيح دادند كه فعلاً به اين پروژه ورود نكنند.

تپه جوي در شمال تپه جعفرآباد، تپه بند بال، بوهلان و تپه معروف آكروپل شوش از تپه‌هاي معروف پيش از تاريخ منطقه شوش هستند كه آثار متعددي در آنها پيدا شده‌است و به دوره سوزيانا تعلق دارند و در اين تپه‌ها آدميان در روستاها ساكن شده‌اند و در اين منطقه تپه‌هاي باستاني بسياري ديده مي‌شود و آنهايي كه نام برده شدند معروف‌ترين هستند، شوش بخشي از كشور ايران است كه اولين آثار شهرنشيني و تجارت در آن ظهور كرده‌است و انسان در نه هزار سال پيش از ميلاد در اين منطقه كشاورزي مي‌كرده‌است، در اين منطقه پيشرفت خانه سازي و تشكيل خانواده همزمان با بين‌النهرين صورت گرفته‌است، از هزاره چهارم پيش از ميلاد از شوش كوزه‌هاي[و ۲۲] دراز باريك به دست آمده‌است. اوايل هزاره سوم پ م بر لوح‌هاي گلي[و ۲۳] خط تصويري نوشته شده‌است كه كليد واژه آن هنوز رمز گشايي نشده‌اند. اين لوحها براي مصارف تجاري ساخته شده‌است. در اين دوره تاريخي ايلامي‌ها در شوش قدرت گرفته‌اند

شهر باستاني شوش مركز تمدن عيلام بوده كه واقع در يكصد و پنجاه كيلومتري شرق رود دجله در استان خوزستان است، شوش از حدود ۲۷۰۰ قبل از ميلاد پايتخت بوده و اين پايتختي تا پايان امپراتوري هخامنشي ادامه مي‌يابد كه بالغ بر ۳۰۰۰ سال مي‌شود. اطلاعات تاريخي موجود نشان مي‌دهد كه عيلاميان در اين شهر و منطقه ۲۰۰۰ سال به مركزيت شهر شوش پادشاهي داشته‌اند، تا قبل از حملهُ مغول شوش بسيار آباد بود و مردمان زيادي در آن زندگي مي‌كردند و تنها بعد از حملات ويرانگر مغول بود كه قابليت سكونت شهر كمتر مي‌شود اسناد دربارهُ عيلام پس از سدهُ بيست و پنجم پيش از ميلاد يافت مي‌شود. حتي در اين هنگام نيز براي به دست آوردن حداكثر مدارك بايد در لابلاي سطور كتيبه‌هاي چندي كه به جا مانده گشت، در اين مورد خاص دو مدرك وجود دارد كه عبارت هستند از آجر نوشته و ديگري گِل نوشته، طبق اظهارات پروفسور ارفعي كه سال‌ها بر روي اين الواح كار كرده و متن آنها را برگردان نموده، موضوع گِل نوشته‌ها خريد و فروش زمين، وصيتنامه، فرزند خواندگي و غيره است كه فرانسوي‌ها آن را در چهار جلد منتشر كرده‌اند.

شوش شهري است با ۵٫۶ كيلومتر مربع مساحت در ۱۱۵ كيلومتري شمال غربي اهواز بين ۳۲ درجه و ۲ دقيقهٔ عرض شمالي و ۴۷ درجه و ۱ دقيقهٔ طول شرقي نسبت به نصف‌النهار گرينويچ قرار دارد. بلندي شهر شوش از سطح دريا ۸۷ متر و فاصلهٔ هوايي تا تهران ۴۷۹ كيلومتر است. فاصلهٔ زميني شوش تا تهران ۷۶۶ كيلومتر، تا اهواز ۱۱۵ كيلومتر، تا دزفول ۲۴ و تا انديمشك ۳۸ كيلومتر است. حدود ۱۳۲۹ هـ. ش به مركز بخش تبديل شد.

شهر باستاني شوش از مراكز تمدن قديم، از معروفترين شهرهاي دنيا، پايتخت چند هزار سالهٔ مملكت عيلام[و ۱] و همچنين پايتخت زمستاني امپراطوري هخامنشي[و ۲] بوده‌است. حمزه اصفهاني شوش را چنين توصيف نموده: شوش به معني شهر زيبا، باصفا، خوب و لطيف. در تورات[و ۳] و در قاموس موسي دربارهٔ شوش آمده‌است: شوشن يا شوشان در عبري[و ۴] زنبق بوده، در يونان سوسناي مي‌گفتند و نامهاي ديگرش «سوسا» «سوس» بوده، قسمت بزرگي از ولايت شوش و عيلام را هم «سوسيانا» يا «سوزيانا» مي‌گفتند. شوش يا شوشن نام همه گياهان تيره سنبل و زنبق و نرگس و اسپرغم به شمار مي‌رود. شوش در قرون وسطي[و ۵] آباد و مركزي بزرگ براي خوزستان بوده‌است كه در آن روزگار چندين شهر، آبادي و حومه داشته و در آن شهر قلعه‌اي محكم و قديمي، بازارهايي با شكوه و مسجدي با ستونهاي گرد وجود داشته‌اند. اين شهر به داشتن منسوجات ابريشمي خام، ترنج، انار و نيشكر معروف بوده‌است. آرامگاه دانيال نبي[و ۶] در شهر شوش واقع گرديده‌است. شوش در دوره اسلامي نيز مدتها از شهرهاي پرجمعيت و پررونق بود، هنگامي كه مركز خوزستان به اهواز منتقل شد شوش كم‌كم‌اهميت خود را از دست داد. در طبقات پايين‌تر اين شهر آثاري بدست آمده كه باستان شناسان آنها را مربوط به ۸ هزار سال پيش مي‌دانند.